Ernst Steinitz – matematyk z Siemianowic
Steinitz Ernst (13.06.1871 Siemianowice Śląskie – 29.09.1928 Kilonia)
Kilka lat temu Roman Żyła opublikował na lamach czasopisma Krajoznawca o zapomnianej nieco postaci Ernsta Steintza, wybitnego matematyka rodem z Siemianowic. Przypominamy go, gdyż za rok minie równo 150 lat od jego narodzin w naszym mieście. Warto się do tej rocznicy przygotować.
Historia ostatniego okresu była bezlitosna dla zasłużonych Ślązaków pochodzenia niemieckiego. Jednak czy ważna jest narodowość w takim tyglu kulturowym, jakim od zawsze jest Górny Śląsk? Coraz częściej teraz po wielu latach odkrywa się na nowo to, co już kiedyś znane było. Sięga się wstecz, by odnaleźć zasłużonych dla tej ziemi ludzi, a zapomnianych lub tych, o których pamięć należało wymazać.
Najlepszym tego przykładem jest oczywiście poeta Josef von Eichendorf. Taki sam los spotkał właśnie wybitnego i cenionego na całym świecie matematyka Ernsta Steinitza. Pomimo szczątkowych wręcz informacji umieszczanych w wielu źródłach, postaram się nieco przybliżyć jego sylwetkę i dorobek naukowy.
Ernst Steinitz urodził się 13 kwietnia 1871 r. w Laurahutte, czyli obecnych Siemianowicach Śląskich. O jego życiu niewiele wiadomo, gdyż nikt do tej pory nie pokusił się o poprowadzenie starannych badań nad biografią. W 1890 roku ukończył studia na Uniwersytecie we Wrocławiu, a w roku następnym wyjechał do Berlina, by tam dalej studiować matematykę.
Po dwóch latach, to jest w 1893 roku, powrócił do Wrocławia, gdzie przedłożył i obronił swoją pracę doktorską.
W latach od 1894 do 1910 został docentem przy Technichnische Hochschule Berlin – Charlottenburg. Już w 1899 roku był cenionym w środowisku matematykiem, zajmującym się głównie zagadnieniami z dziedziny algebry.
W 1910 roku otrzymał propozycję objęcia profesury na Politechnice we Wrocławiu, którą przyjął i powrócił do tego miasta. W tym samym roku opublikował swoją najsłynniejszą pracę zatytułowaną „Algebraische Theorie der Korper” („Algebraiczna teoria ciał”), w której stworzył i podał pierwszą teorię oraz definicję ciał abstrakcyjnych.
Przez 10 lat był profesorem Politechniki Wrocławskiej do 1920 roku, kiedy otrzymał propozycję prowadzenia katedry matematyki na Uniwersytecie w Kilonii, dokąd się przeprowadził. Funkcję tę sprawował do swej śmierci 29 września 1928 roku i w mieście tym został pochowany. Jego kolejna, a zarazem ostatnia praca, została wydana dopiero po śmierci w 1934 roku.
Ernst Steinitz współpracował i przyjaźnił się z takimi znanymi ówcześnie ludźmi nauki, jak m.in. Teodor Toeplitz czy Heinrich Weber. Z tymi nazwiskami spotkał się chyba każdy uczący się w technicznych szkołach średnich i wyższych.
Steinitz był autorem stosowanej do dziś konstrukcji liczb wymiernych jako klasy równoważności względem odpowiedniej relacji określanej w zbiorze par liczb całkowitych. Udowodnił również istnienie algebraicznego domknięcia dowolnego ciała. Sformułował twierdzenie algebry liniowej mówiące, że dowolny układ wektorów liniowo niezależnych skończenie wymiarowej przestrzeni liniowej można dopełnić do bazy tej przestrzeni wybranym ze z góry zadanej bazy. Twierdzenie to zostało nazwane od jego nazwiska „Twierdzeniem Steinitza o wymianie”.
Reasumując, Ernst Steinitz – swego czasu znany, ceniony, szanowany, obecnie prawie zapomniany syn śląskiej ziemi i siemianowiczanin. Jak wielu ludzi zasłużonych dla Śląska, podzielił los zapomnianych z powodu swojej narodowości, przekonań czy wiary – tego do końca nie wiadomo. Miejmy nadzieję tylko, że w końcu ktoś kiedyś odkryje kolejne takie osoby, o których pamięć nasza zapomnieć nie powinna. Teraz, gdy już mamy wspólną Europę, powinno być to zadanie łatwiejsze.
Ze swej strony zachęcam do szukania właśnie takich trudnych tematów, by odkrywać naszą historię od nowa.
— OD REDAKCJI —
Artykuł Romana Żyły ukazał się 12 lat temu. Dzisiaj wiemy nieco więcej o naszym rodaku. Przede wszystkim trzeba sprostować informacje, ze pochowany został w Kilonii. Jego grób znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ul. Lotniczej we Wrocławiu.
Więcej wiemy też o jego rodzinie. Możemy więc napisać, że urodził się jako syn żydowskiego przedsiębiorcy handlującego węglem Sigismunda Steinitza i jego żony Auguste Cohn. Ernst był najstarszym z trzech synów, jego bracia to Kurt (ur, w 1872 r.) i Walter (ur. w 1882 r.)
W młodości Ernst wykazał bardzo znaczący talent muzyczny, przez 13 lat uczył się gry na fortepianie oraz kompozycji. W niemieckich publikacjach znajduja się wzmianki o tym, ze Istnieją doniesienia, że „mógł grać sonaty fortepianowe Beethovena z pamięci”, że „koncertował z innymi matematykami (Heinrichem Heeschem i Teodorem Toeplitzem). Istnieje pewna historia, prawdopodobnie pochodząca od Heescha, że na koncercie symfonicznym w Kilonii Steinitz spontanicznie przyszedł z pomocą niedysponowanemu soliście i zagrał za niego koncert fortepianowy Schumanna.
Obok pracy „Algebraiczna teoria ciał”, był Steinitz też autorem stosowanej do dziś konstrukcji liczb wymiernych jako klasy równoważności względem odpowiedniej relacji określonej w zbiorze par liczb całkowitych.
W 1911 r. ożenił się ze swoją kuzynką Martą (1875–1942 ), mieli jedno dziecko; syn Erhard urodził się 6 sierpnia 1912 r., był muzykiem w orkiestrze filharmonicznej Palestyny (zmarł w 1948 roku w wieku 36 lat).
Trzy lata temu przypomniano tę postać podczas wieczoru zorganizowanego w willi Fitznera przez Konsulat Republiki Federalnej Niemiec w Opolu oraz Towarzystwo Społeczno Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego. Wspominano wtedy również inne postaci, które urodziły się lub młode lata spędziły w Siemianowicach, a później zrobiły nieczęsto światową karierę.
Ernst Steinitz ma swoje hasło w Encyklopeadia Britannica, zadbajmy, by pamiętano o nim także w jego rodzinnych Siemianowicach.
